Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Komitəsi (COP) çərçivəsində keçirilən sammitlər, dünya miqyasında iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə mühüm rola malikdir. 29-cu COP (COP-29) sammitinin Azərbaycan və digər iştirakçı dövlətlər üçün inkişaf perspektivləri əhəmiyyətlidir. Bu məqalə, sammitin təmin etdiyi imkanları, müzakirə olunan əsas mövzuları və Azərbaycanın bu kontekstdəki rolunu ətraflı şəkildə araşdırır.
COP-29 sammiti, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə qlobal səyləri bir araya gətirmək və dövlətlərin karbon emissiyalarını azaltmaq, davamlı inkişafı təşviq etmək məqsədini güdür. Sammit zamanı müzakirə edilən əsas mövzular arasında:
Karbon Emissiyalarının Azaldılması İştirakçı dövlətlər, karbon emissiyalarını azaltmaq üçün yeni strategiyalar və tədbirlər müəyyən etməlidirlər. Bu, qlobal istiləşmənin qarşısını almaq üçün vacibdir.
Davamlı İnkişaf Hədəfləri: İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə, eyni zamanda sosial və iqtisadi inkişafa dəstək verməlidir. Davamlı inkişaf hədəfləri, ətraf mühitin qorunması ilə yanaşı, iqtisadi artımı və sosial ədaləti də özündə əks etdirməlidir.İnkişaf etməkdə olan ölkələr, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün maliyyə dəstəyi tələb edirlər. Sammitdə bu istiqamətdə beynəlxalq əməkdaşlığın artırılması müzakirə olunur.
Azərbaycan, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə aktiv iştirak edən ölkələrdən biridir. COP-29 sammitində Azərbaycanın iştirakının aşağıdakı imkanları təqdim edəcəyi gözlənilir:
Enerji Sektorunun İslahatları: Azərbaycanın enerji sektoru, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə mühüm rol oynayır. Yenilənə bilən enerji mənbələrinin istifadəsinin artırılması, karbon emissiyalarının azalmasına kömək edə bilər.
Regional Əməkdaşlıq: Azərbaycan, regiondakı digər dövlətlərlə iqlim dəyişikliyi məsələlərində əməkdaşlığı gücləndirərək, regional düzeydə müsbət təsir göstərə bilər. Bu, enerji təhlükəsizliyi və ətraf mühitin qorunması baxımından əhəmiyyətlidir.
İnnovasiyaların Tətbiqi: Sammit çərçivəsində müzakirə olunan innovativ texnologiyaların tətbiqi, Azərbaycanın iqtisadiyyatını diversifikasiya etməyə və iqlim dəyişikliyinin təsirlərini azaltmağa kömək edə bilər.
İqlim dəyişikliyinin təsirlərinə uyğunlaşma, xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün prioritetdir. Bu, kənd təsərrüfatı, su resursları və insan sağlamlığı kimi sahələri əhatə edir. Yenilənə bilən enerji mənbələrinin, enerji səmərəliliyinin artırılması və ekoloji cəhətdən təmiz texnologiyaların tətbiqi müzakirə olunacaq. Bu, ölkələrin enerji müstəqilliyini artırmağa və karbon izini azaltmağa kömək edə bilər.Maliyyə Dəstəyi və Resursların İdarə Edilməsi İqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə maliyyə resurslarının artırılması və səmərəli istifadəsi vacibdir. İnkişaf etmiş ölkələrin inkişaf etməkdə olan ölkələrə maliyyə və texnologiya transferi etməsi gözlənilir.Paris Sazişi və digər beynəlxalq razılaşmaların icrası, qlobal səviyyədə iqlim siyasətlərinin daha da gücləndirilməsi məqsədini güdür
Azərbaycan, COP-29 sammitində fəal iştirak edərək aşağıdakı imkanları təqdim edə bilər:
Enerji Sektorunun Transformasiyası: Azərbaycanın enerji sektoru, neft və qaz resurslarına əsaslanmağı ilə tanınır. Lakin, ölkə son illərdə bərpa olunan enerji mənbələrinə yönəlməkdədir. Bu, həm ekoloji, həm də iqtisadi cəhətdən müsbət nəticələr doğuracaq. Dövlət, 2025-ci ilə qədər 30% bərpa olunan enerji istehsalını hədəfləyir.
Regional Əməkdaşlığın Gücləndirilməsi: Azərbaycan, Qafqaz regionunda iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə liderlik rolu oynaya bilər. Regiondakı digər ölkələrlə əməkdaşlıq edərək, ortaq layihələr və strategiyalar inkişaf etdirə bilər. Bu, regional təhlükəsizliyi və dayanıqlığı artıracaq. Sammitdə müzakirə olunan innovativ texnologiyaların, xüsusilə su idarəçiliyi və kənd təsərrüfatında tətbiqi, Azərbaycanın iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə töhfə verə bilər. Yeni texnologiyaların inkişafı, həmçinin iqtisadiyyatın diversifikasiyasına gətirib çıxaracaq. İqlim dəyişikliyi ilə bağlı ictimai maarifləndirmə, gənc nəsillərin iqlim məsələlərinə diqqət yetirməsini təmin etmək üçün vacibdir. Azərbaycan, gənclərin iqlim dəyişikliklərinin təsirləri və mübarizə yolları ilə bağlı məlumatlandırılmasını təşviq edə bilər.
COP-29 sammiti, Azərbaycan və iştirakçı dövlətlər üçün iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə yeni imkanlar təqdim edir. Bu, yalnız ekoloji deyil, həm də iqtisadi və sosial inkişaf baxımından əhəmiyyətlidir. Dövlətlərin birgə səyləri ilə qlobal istiləşmənin qarşısını almaq və davamlı inkişaf hədəflərinə çatmaq mümkündür. Azərbaycanın bu prosesdə aktiv iştirakı, ölkənin beynəlxalq arenada mövqeyini gücləndirəcək və iqlim siyasətindəki müsbət dəyişikliklərə səbəb olacaq.
Səid Mikayılzadə
Azərbaycan Universiteti
