Azərbaycan-Rusiya əlaqələri, Cənubi Qafqaz regionunda mühüm strateji və siyasi dinamikalara malikdir. Cari dövrdə bu əlaqələr bir neçə aspektlə xarakterizə olunur. İqtisadi sahədə Rusiya, Azərbaycanın əhəmiyyətli ticarət tərəfdaşıdır, enerji sektorunda əməkdaşlıq, xüsusilə neft və qaz ixracı ilə bağlı strateji anlaşmalar mövcuddur. Bu, regionun enerji təhlükəsizliyini gücləndirir. Siyasi baxımdan Rusiya, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyir, bu da münaqişə zonalarında, xüsusən Dağlıq Qarabağda Rusiyanın vasitəçilik rolunu artırır. Hərbi əməkdaşlıq da mövcuddur; Rusiya, Azərbaycan ordusunun modernləşdirilməsinə yardım edir, bu da regional təhlükəsizliyi artırır. Gələcəkdə Azərbaycan-Rusiya münasibətləri regional sabitlik üçün əhəmiyyətli ola bilər. Bu əlaqələrin güclənməsi münaqişələrin həllinə müsbət təsir göstərə bilər. Azərbaycanın geosiyasi mövqeyi, Rusiya ilə yanaşı, Qərb və Çin ilə də əlaqələrin inkişafını tələb edir. Rusiya, Azərbaycanın balanslaşdırılmış siyasət yürütməsini dəstəkləyə bilər. Enerji və nəqliyyat layihələri, məsələn, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri, Azərbaycan-Rusiya əlaqələrinin möhkəmlənməsinə xidmət edə bilər. Bu layihələr, Cənubi Qafqazın beynəlxalq enerji bazarındakı rolunu artırır. Ümumilikdə, Azərbaycan-Rusiya əlaqələri, Cənubi Qafqazın siyasi və iqtisadi dinamikalarını formalaşdıran mühüm bir amildir. Bu əlaqələrin inkişafı regionun təhlükəsizliyi və sabitliyi üçün vacibdir. Azərbaycanın balanslaşdırılmış xarici siyasəti, Rusiyanın regional təsirini artırmaqla yanaşı, ölkənin müstəqilliyini qorumağa da kömək edə bilər. 22 fevral 2022-ci il tarixində Azərbaycan və Rusiya arasında strateji tərəfdaşlıq haqqında müqavilə imzalanıb. Bu müqavilə, iki ölkə arasındakı siyasi, iqtisadi və hərbi əməkdaşlığı gücləndirmək məqsədini güdür. Müqavilə, regional və beynəlxalq məsələlərdə qarşılıqlı dəstək və siyasi dialoqun artırılmasını nəzərdə tutur. Eyni zamanda, ticarət mübadiləsinin artırılması, investisiya layihələrinin inkişafı və enerji sahəsində əməkdaşlığın genişlənməsi məqsəd qoyulub. Hərbi əməkdaşlıq sahəsində təhlükəsizlik, terrorizmlə mübarizə və hərbi texnologiyaların mübadiləsi məsələləri müzakirə olunur. Mədəniyyət və humanitar əlaqələr də önəmlidir; mədəni mübadilələrin artırılması, təhsil və elmi tədqiqat sahələrində əməkdaşlığın genişləndirilməsi vurğulanır. Bu müqavilə, Rusiya və Azərbaycan arasındakı strateji tərəfdaşlığın dərinləşməsinə imkan tanıyır, regionda iqtisadi inteqrasiyanı dəstəkləyir və regional sabitliyin təmin edilməsinə xidmət edir. Rusiya ilə ticarət dövriyyəsi 2023-cü ildə dinamik şəkildə artmışdır. Bu il ərzində Rusiya ilə ticarət dövriyyəsinin həcmi təxminən 4,5 milyard ABŞ dolları təşkil edib. 2022-ci illə müqayisədə,ticarət dövriyyəsində 17% artım müşahidə olunub. Bu artım, Rusiya ilə iqtisadi əlaqələrin güclənməsi və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın dərinləşməsi ilə əlaqədardır. İki ölkənin işgüzar dairələri arasında tərəfdaşlıq münasibətləri genişlənir. Mövcud iqtisadi əməkdaşlıq potensialının reallaşdırılması, ticarət dövriyyəsinin daha da artmasına imkan tanıyır. Azərbaycan-Rusiya və Rusiya-Azərbaycan işgüzar şuraları, biznes dairələri arasında əməkdaşlığın inkişafı üçün mühüm platforma rolunu oynayır. Eyni zamanda, Azərbaycanda yaradılan inklüziv biznes mühiti,sahibkarlara müxtəlif imkanlar təqdim edir. Bu çərçivədə, sahibkarlar sənaye zonaları, Ələt azad iqtisadi zonası və işğaldan azad edilmiş ərazilərdə təqdim olunan biznes imkanlarından yararlana bilərlər. Bu bölgələr, investisiya üçün cəlbedici mühitlər təqdim edir. Rusiya ilə ticarət sahəsində geniş potensial mövcuddur. Nəqliyyat, sənaye, turizm, ətraf mühitin qorunması, kənd təsərrüfatı, gömrük və digər sahələrdə tərəfdaşlığın inkişafı, iki ölkə arasında iqtisadi əlaqələrin daha da dərinləşməsinə şərait yaradır. Bu əməkdaşlıq, regional iqtisadiyyatın inkişafını dəstəkləmək və hər iki ölkənin iqtisadi potensialını artırmaq məqsədini güdür. Ticarətin əsas sahələri arasında enerji, kənd təsərrüfatı, sənaye və infrastruktur yer alır. Enerji sahəsində Rusiya, Azərbaycanın neft və qaz resurslarına maraq göstərir, bu da strateji əməkdaşlığı gücləndirir. Azərbaycan, Rusiyaya meyvə, tərəvəz, pambıq və digər kənd təsərrüfatı məhsulları ixrac edir. Rusiya isə kənd təsərrüfatı texnikası və gübrə təmin edir. Sənaye sahəsində, Rusiya Azərbaycana maşınqayırma və kimyəvi məhsullar ixrac edir, həmçinin birgə istehsal müəssisələrinin yaradılması planlaşdırılır. Nəqliyyat infrastrukturuna yönəlik layihələr, ticari əlaqələri asanlaşdırır. Rusiya ilə Azərbaycan arasında kənd təsərrüfatı sahəsində əməkdaşlıq, iki ölkənin iqtisadi əlaqələrinin dərinləşməsində mühüm rol oynayır. Bu əməkdaşlıq, meyvə, tərəvəz, qoz, pambıq və digər kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracını əhatə edir.Azərbaycan, Rusiyaya bu məhsulları ixrac edərək əhəmiyyətli gəlir əldə edir. Eyni zamanda, Rusiya, kənd təsərrüfatı texnikası, gübrə və yem məhsulları ilə Azərbaycana dəstək verir. İki ölkə arasında birgə layihələr həyata keçirilir ki, bunlar müasir texnologiyaların tətbiqi və məhsuldarlığın artırılması məqsədini güdür. Suvarma sistemləri və yeni bitki növlərinin yetişdirilməsi kimi sahələrdə əməkdaşlıq aparılır. Rusiya və Azərbaycan, kənd təsərrüfatı sahəsində təcrübə mübadiləsi edərək müasir istehsal üsullarını tətbiq etməyə çalışır. Kənd təsərrüfatı innovasiyaları sahəsində Rusiya, Azərbaycan ilə birgə işləyərək aqrar istehsalı müasirləşdirməkdə maraqlıdır. Həmçinin, Azərbaycan-Rusiya işgüzar şuraları, kənd təsərrüfatı əməkdaşlığının genişlənməsinə imkan tanıyır. Beləliklə, Rusiya ilə Azərbaycan arasında kənd təsərrüfatı sahəsindəki əməkdaşlıq, ticarət mübadiləsinin artırılması, innovasiyaların tətbiqi və birgə layihələrin həyata keçirilməsi ilə iki ölkənin iqtisadi inkişafına müsbət təsir edir. Bu, həmçinin regional iqtisadiyyatın güclənməsinə xidmət edir. Bank sektoru, maliyyə əməkdaşlığını gücləndirir. Rusiya və Azərbaycan bankları arasında müştəri xidmətlərini genişləndirmək üçün birgə layihələr həyata keçirilir. Bu, ticarət və investisiyaların inkişafını dəstəkləyir, valyuta mübadiləsini asanlaşdırır. Rusiya ilə Azərbaycan arasında bank sektoru sahəsindəki əməkdaşlıq, iki ölkənin iqtisadi əlaqələrinin inkişafında mühüm rol oynayır. Bu əməkdaşlıq aşağıdakı əsas istiqamətləri əhatə edir: Rusiya və Azərbaycan bankları arasında maliyyə xidmətlərinin genişlənməsi və qarşılıqlı dəstəyin artırılması üçün birgə layihələr həyata keçirilir. Bu layihələr, iki ölkənin biznes dairələrinin maliyyə ehtiyaclarını daha effektiv şəkildə qarşılamasına kömək edir. Valyuta mübadiləsi, ticarət əməliyyatlarını asanlaşdırmaq məqsədilə bank sektorunun mühüm funksiyalarından biridir. Bu, Rusiya və Azərbaycan arasında iqtisadi mübadilənin artırılmasına şərait yaradır. Eyni zamanda,banklar arasında həyata keçirilən mübadilələr, ticarət əməliyyatlarının sürətini artırır. Rusiya, müasir maliyyə texnologiyalarını (fintech) tətbiq edərək Azərbaycan bank sektoruna yeniliklər gətirir. Bu, müştəri xidmətlərini artırmaqla yanaşı, əməliyyatların effektivliyini də yüksəldir. İki ölkənin bank sektoru, iqtisadi əlaqələrin dərinləşməsi və sərmayələrin artırılması üçün müxtəlif proqramlar və təşəbbüslər üzərində əməkdaşlıq edir. Bu cür təşəbbüslər, yeni investisiya imkanlarının yaranmasına və biznes mühitinin inkişafına gətirib çıxarır. Bütün bu faktlar, Rusiya ilə Azərbaycan arasında bank sektoru sahəsindəki əməkdaşlığın, iqtisadi inteqrasiya və strateji tərəfdaşlığın güclənməsinə xidmət etdiyini göstərir. Bu əməkdaşlıq, iki ölkənin maliyyə sistemlərinin qarşılıqlı inkişafını təşviq edir. Bütün bu sahələrdəki əməkdaşlıq, iki ölkə arasında iqtisadi inteqrasiyanı dərinləşdirir və strateji tərəfdaşlığı gücləndirir.
Azərbaycan-Rusiya münasibətləri, Cənubi Qafqazın siyasi və iqtisadi stabilizasiyasına təsir edir və regiondakı gərginliyin azaldılmasına kömək edə bilər. İki ölkə arasındakı enerji əməkdaşlığı, regionun enerji təhlükəsizliyini artırır və Azərbaycanın beynəlxalq enerji bazarındakı rolunu gücləndirir. Hərbi sahədəki əməkdaşlıq, Azərbaycan ordusunun modernləşməsinə və regional təhlükəsizliyin artırılmasına xidmət edir. Azərbaycanın balanslaşdırılmış xarici siyasəti, Rusiya ilə yanaşı, Qərb və Çin ilə münasibətləri də nəzərə alaraq regional təsirləri müsbət yöndə dəyişdirə bilər. Transregional enerji və infrastruktur layihələri, Azərbaycan-Rusiya əlaqələrinin möhkəmlənməsinə və iqtisadi inkişafına töhfə verəcək. Güclü Azərbaycan-Rusiya münasibətləri, Cənubi Qafqazdakı münaqişələrin həllinə müsbət təsir göstərə bilər, bu da regionda sabitliyin təmin olunmasına yardım edəcək.
Məryəm Cəbizadə
Azərbaycan Universiteti
