(Tunelin sonunda işıq yoxdur, həmişəki kimi zülmət var)
Ukrayna Gələcək İnstitutunun beynəlxalq və daxili siyasət üzrə eksperti İxar Tışkeviç Putinin çıxışından dərhal sonra açıqladı ki, onin nitqi dünyanın fövqəldövlətlər arasında bölünməsi ilə bağlı ABŞ ilə dialoqu canlandırmaq cəhdidir. Amma nə Vaşinqton, nə də Pekin artıq Rusiyaya qlobal oyunçu kimi baxmır.
Maraqlıdır, qlobal güc nə deməkdir? Dövlətlər üçün bunun parametri nədir?
Rusiya hələ də bir neçə səbəbə görə qlobal güc hesab olunur, o cümlədən:
Hərbi güc: Rusiya qabaqcıl texnologiyalara və əhəmiyyətli nüvə imkanlarına malik dünyanın ən güclü ordularından birinə malikdir.
Geosiyasi Təsir: Rusiya strateji mövqeyinə, təbii sərvətlərinə və digər xalqlarla, xüsusən də Şərqi Avropa, Mərkəzi Asiya və Yaxın Şərqdəki tarixi əlaqələri sayəsində əhəmiyyətli geosiyasi təsirə malikdir.
İqtisadi təsir: Rusiya iqtisadiyyatı neft və qaz ixracından asılılıq və Qərbin sanksiyaları kimi problemlərlə üzləşsə də, o, hələ də dünyanın on birinci ən böyük iqtisadiyyatıdır və enerji və mədənçıxarma sektorlarında əhəmiyyətli oyunçudur.
Mədəni Təsir: Rus mədəniyyəti zəngin tarixə malikdir və ədəbiyyat, musiqi, incəsənət və kinoya əhəmiyyətli təsir göstərməkdə davam edir.
Dünyanın ən böyük dövləti olan Rusiya Federasiyası bəzi mənbələrə görə dünyanın təbii ehtiyatlarının 30%-dən çoxuna sahibdir.
Bununla belə, bəzi analitiklər Rusiyanın qlobal qüdrətinin Sovet dövründəki hökmranlığı ilə müqayisədə, xüsusən də iqtisadi və demoqrafik artım baxımından gerilədiyini iddia edirlər. Bundan əlavə, Rusiya korrupsiya, senzura və insan haqları problemləri kimi davamlı siyasi və sosial problemlərlə üzləşir ki, bu da uzunmüddətli perspektivdə onun qlobal mövqeyinə təsir göstərə bilər.
GFP indeksi (Global Firepower Index ) Rusiyanı dünyanın ilk 5 gücü kimi göstərir.
2023-cü il üçün Rusiya illik GFP icmalı üçün nəzərdə tutulan 145 ölkə arasında 2-ci yerdədir. Ölkə 0,0714 (0,0000 bal “mükəmməl” hesab olunur) PwrIndx* balına malikdir.
Məsələn, göstəriciləri Çinə tətbiq etsək, fərqi aşkar görə bilərik:
Çin dünya əhalisinin təxminən beşdə birinə sahib olan və son illərdə iqtisadi cəhətdən inkişaf edən bir ölkədir. Son illərdə Çin iqtisadiyyatı dünya iqtisadiyyatına əhəmiyyətli töhfə verib və Çinin beynəlxalq ticarətdəki rolu artır. Bundan əlavə, Çin nüvə silahlarına və dünya miqyasında hərbi mövcudluğa malik mühüm beynəlxalq gücdür.
Lakin “qlobal güc” termini çoxşaxəli termindir və ölkələrin gücü bir çox amillərdən asılıdır. Təkcə iqtisadi və ya hərbi güc deyil, həm də mədəni, diplomatik, texnoloji və digər amillər vacibdir. Buna görə də Çinin məhz nə qədər “qlobal güc” olduğu müəyyən perspektiv və meyarlara görə dəyişə bilər.
Bəs ABŞ necə?
Bəli, ABŞ iqtisadi, hərbi, mədəni, diplomatik və texnoloji cəhətdən dünyanın güclü ölkəsidir və dünyanın ən böyük iqtisadiyyatlarından biridir. Birləşmiş Ştatlar dünya üzrə aparıcı beynəlxalq təşkilatların və alyansların üzvüdür və dünya miqyasında hərbi mövcudluğu ilə böyük güc hesab olunur.
ABŞ iqtisadiyyatı dünyanın digər ölkələrinin iqtisadiyyatlarından daha böyükdür və ÜDM baxımından dünyanın ən böyük iqtisadiyyatıdır. Bundan əlavə, ABŞ texnologiya və innovasiya sahəsində lider ölkədir və dünyada bir çox yüksək texnologiyalı şirkətlərə ev sahibliyi edir. ABŞ həmçinin dünyanın bir çox ölkələrində mədəni və diplomatik təsirə malikdir və dünya miqyasında hərbi mövcudluğu ilə bir çox ölkələrin təhlükəsizliyi və müdafiəsində mühüm rol oynayır.
