Yaşıl təhsilin məktəb və universitetlərdə tətbiqi ətraf mühitin qorunması və davamlılıq anlayışının gənc nəsillərə aşılanmasında mühüm rol oynayır. Gələcək nəsillərin iqlim dəyişikliyi və ətraf mühit problemlərinə daha hazırlıqlı olması üçün yaşıl təhsilin genişləndirilməsi zəruridir. Bu istiqamətdə bir çox dəyişikliklər və yeniliklər həyata keçirilməlidir ki, təhsil sistemimiz ətraf mühitin qorunmasına daha təsirli və dolğun bir yanaşma sərgiləsin.
Əvvəla, yaşıl təhsilin əhatəsini genişləndirmək üçün ətraf mühit mövzularının məktəb proqramlarına daxil edilməsi vacibdir. Məktəblərdə kiçik yaşlardan etibarən davamlılıq, təbii resursların idarə olunması və enerji səmərəliliyi kimi mövzulara yer verilərək uşaqların bu sahədə məlumatlı olmaları təmin edilməlidir. Məsələn, Finlandiya təhsil sistemi şagirdlərə kiçik yaşlardan təbiəti qorumağı və ətraf mühitə qarşı həssas yanaşmağı öyrətməklə məşhurdur. Bu yanaşmanın nəticəsində Finlandiyada gənc nəsil ətraf mühit problemlərinə daha yüksək şüurla yanaşır.
Universitetlərdə isə yaşıl təhsilin inkişafı üçün xüsusi ixtisaslar və fənlər yaradılmalıdır. Məsələn, yaşıl mühəndislik, ətraf mühit elmləri, davamlı enerji sistemləri kimi ixtisaslar vasitəsilə tələbələr həm ətraf mühit bilikləri qazanır, həm də gələcəkdə bu sahədə peşəkar olaraq fəaliyyət göstərirlər. İsveçdə Chalmers Texnologiya Universiteti yaşıl texnologiyalar və davamlılıq sahəsində dünya miqyasında qabaqcıl tədqiqat və tədris fəaliyyəti aparır və burada tələbələr ətraf mühitə dair təcrübi biliklər əldə edirlər.
Bununla yanaşı, yaşıl təhsilin effektivliyini artırmaq üçün praktik fəaliyyətlər də məktəblərə daxil edilməlidir. Şagirdlərin əkinçilik, tullantıların azaldılması, təkrar emal və enerji qənaəti kimi mövzularda praktiki təcrübələrə cəlb olunması onların nəzəri bilikləri gündəlik həyata tətbiq etmələrinə imkan verəcək. Məsələn, Yaponiyada bir çox məktəbdə şagirdlər üçün məktəb bağçaları yaradılır və bu bağçalarda şagirdlər təbiəti yaxından öyrənir, əkinçilik təcrübəsi əldə edir və təbiətə qayğı göstərməyi öyrənirlər.
Yaşıl təhsilin tərkib hissəsi olaraq müəllimlərin də bu sahədə biliklərinin artırılması önəmlidir. Müəllimlər yaşıl mövzularda təlimlərdən keçərək ekoloji maarifləndirmə prosesində aktiv iştirak etməli və şagirdlərinə davamlılıq anlayışını düzgün çatdırmalıdırlar. Məsələn, Avstraliyada müəllimlərə ətraf mühit təhsili ilə bağlı xüsusi təlim proqramları təqdim edilir və bu təlimlərin nəticəsində müəllimlər ətraf mühit mövzularını daha səmərəli şəkildə şagirdlərə çatdırırlar.
Tədris proqramları ilə yanaşı, məktəb və universitetlərin infrastrukturunda da yaşıl prinsiplərin tətbiq olunması vacibdir. Təhsil müəssisələri enerji səmərəliliyinə riayət edən binalar inşa etməli, su və enerji istifadəsində qənaətcilliyə önəm verməli, tullantıların təkrar emalını təmin etməlidir. Bu, tələbələrə yaşıl həyat tərzini gündəlik fəaliyyətlərində öyrətməyin bir yolu olacaqdır. Məsələn, Danimarka Kopenhagendəki Copenhagendən Universiti 100% yaşıl enerjiyə keçid edərək tələbələrə davamlı həyat tərzini praktik şəkildə öyrədir.
Nəhayət, yaşıl təhsilin effektivliyini artırmaq üçün müasir texnologiyalardan istifadə etmək zəruridir. Onlayn resurslar, interaktiv dərs materialları, virtual reallıq vasitələri və mobil tətbiqlər vasitəsilə ətraf mühit mövzuları daha maraqlı və təsirli şəkildə tədris edilə bilər. Məsələn, ABŞ-da çoxsaylı ekoloji tədris platformaları mövcuddur və bu platformalar vasitəsilə tələbələr onlayn dərslər alaraq ekoloji məsələlərə dair biliklərini artırırlar.
Yaşıl təhsilin məktəb və universitetlərdə inkişafı, iqlim və ətraf mühit problemləri ilə mübarizədə əhəmiyyətli bir addımdır. Bu sahədə islahatlar və yeniliklər yalnız təhsil sisteminin deyil, bütövlükdə cəmiyyətin ətraf mühitə münasibətini müsbət yöndə dəyişdirəcək və gələcək nəsillərin daha məsuliyyətli və məlumatlı olmasına təkan verəcək.
Kamran Əsədov, ADPU-nun Təhsildə Təhlil və Kommunikasiyalar Mərkəzinin direktoru
