Nəqliyyat dəhlizləri: təhlükəsizlik və sülh aləti kimi

Ad, soyad: Əliyev Əziz Novruz oğlu

Elmi dərəcə: AMEA-nın disertantı,

İş yeri və vəzifə: Sosial Tədqiqatlar

Mərkəzində departament müdiri

Telefon: 0504820496, 0512878697(vp)

Nəqliyyat dəhlizləri: təhlükəsizlik və sülh aləti kimi

Abstrakt

Nəqliyyat dəhlizləri müxtəlif yollarla təhlükəsizlik və sülh üçün alət ola bilər. Qlobal siyasətdə bunun bir sıra önəmli nümunələri mövcuddur. Belə ki, biz kommunikasiyaların sülh prosesinə aid rolunu aşağıdakı kimi ümumiləşdirə bilərik:

Regional əməkdaşlığın təşviqi: Yaponiyanın Sülh və Rifah Dəhlizinin Yaradılması Konsepsiyası regionun çiçəklənməsi üçün regional əməkdaşlığı təşviq etmək məqsədi ilə Fələstin, İordaniya və İsraili birləşdirən aqrar-sənaye dəhlizinin yaradılmasını hədəfləyir.

Münaqişənin yumşaldılması və sülhün təmin edilməsi: Nəqliyyat risk altında olan əhalini birləşdirməklə, sosial əlaqələri bərpa etməklə, əsas xidmətlərə və humanitar yardıma çıxışı təmin etməklə münaqişələrin yumşaldılmasında və sülhün təmin edilməsində mühüm rol oynaya bilər.

Ticarət və yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması: Kəmər və Yol nəqliyyat dəhlizləri iştirakçı ölkələrdə ticarəti, xarici investisiyaları və vətəndaşlar üçün yaşayış şəraitini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırmaq potensialına malikdir.

Humanitar yardımın göstərilməsi və s.

Azərbaycan vətən savaşında qalib gəldikdən sonra bölgədə və regionda baş verən dəyişikliklər qlobal siyasi müstəvidə yaşanan yeniliklərlə üst-üstə düşməklə yeni fürsətlər və hədəflər yaradır. Bu baxımdan ölkəmizin coğrafi mühiti, kommunikasiyalar üçün təkif etdiyi coğrafi, siyasi və iqtisadi üstünlüklər tədqiqat obyektidir.

Bütövlükdə, nəqliyyat dəhlizləri dünyanın müxtəlif regionlarında təhlükəsizlik və sülhə nail olmaq üçün vacib olan iqtisadi inkişafa, sosial inteqrasiyaya və siyasi sabitliyə kömək edə bilər.

Xülasə

Nəqliyyat dəhlizləri əlaqəni yaxşılaşdırmaq, sabitliyi artırmaq, iqtisadi inteqrasiyanı təşviq etməklə təhlükəsizlik və sülh vasitəsi kimi istifadə edilə bilər. Nəqliyyat dəhlizləri həm də iqtisadi artım, yoxsulluğun azaldılması, yeni iş yerlərinin yaradılması, bərabərlik, ətraf mühitin keyfiyyətli idarə edilməsi və iqtisadi davamlılıq kimi müxtəlif potensial inkişaf nəticələrinə təsir etməklə daha geniş iqtisadi fayda yarada bilər.

Yazıda nəqliyyat dəhlizləri və onların daha geniş iqtisadi-siyasi və sosial faydaları ilə bağlı fikirlər nəzərdən keçirilib və təhlil edilib. Əldə edilən nəticələr nəqliyyat dəhlizlərinin məkan baxımından tarazlaşdırılmış və daha dayanıqlı iqtisadi inkişafın alətinə çevrilə biləcəyini göstərir. Eyni zamanda yeni münasibətlər paradiqmasında meydana çıxan Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı pozitiv və tərəddüdlü münasibətlərə, potensial resurslara nəzər salınmışdır.

Açar sözlər: Dəhlizlər, təhlükəsizlik, Zəngəzur dəhlizi, kommunikasiyalar

Giriş:

Nəqliyyat dəhlizləri malların, insanların və ideyaların regionlar və millətlər arasında fasiləsiz hərəkətini təmin edən həyat xətti rolunu oynayır. İqtisadi təsirlərindən əlavə, bu dəhlizlər geosiyasi mənzərələrin formalaşmasında, diplomatiyanın təşviqində, qlobal təhlükəsizlik və sülhün təmin edilməsində mühüm rol oynayır. Bu yazı təkcə nəqliyyat dəhlizlərinin ticarət və tranzit kanalları kimi zəruriliyinə toxunmur, həm də getdikcə mürəkkəbləşən dünyada sabitlik və harmoniyanı təşviq etmək üçün güclü vasitələr kimi tədqiq edir.

Bu yazının ideyasının mərkəzində nəqliyyat dəhlizlərinin fiziki infrastrukturdan daha çox siyasi və mənəvi rolunun etirafı dayanır. Onlar xalqları ümumi məqsəd və ortaq rifahda birləşdirən əməkdaşlığın simvollarıdır. Ticarəti asanlaşdırmaqla onlar iqtisadi artımı təşviq edir, iş yerləri yaradır və həyat standartlarını yüksəldirlər. Bununla yanaşı nəqliyyat dəhlizlərinin əhatə dairəsi iqtisadiyyat sahəsindən çox-çox kənara çıxır. Bu məqalənin məqsədi bu dəhlizlərin regional və beynəlxalq təhlükəsizliyə çoxşaxəli təsirini aşkar etmək, onların münaqişələri yumşaltmaq, əməkdaşlığı genişləndirmək və davamlı sülh yaratmaq potensialına işıq salmaqdır.

Tarix boyu nəqliyyat dəhlizləri mədəni mübadilə, elmi innovasiyalar və biliklərin yayılması üçün kanal rolunu oynayan sivilizasiyaların hərəkəti və axınının şahidi olmuşdur. Bununla belə, müasir kontekstdə bu dəhlizlər geosiyasi gərginliklər, ekoloji narahatlıqlar və texnoloji pozulmalardan irəli gələn yeni çağırışlarla üzləşirlər. Nəticə etibarilə, nəqliyyat dəhlizlərinin bu çağırışlar qarşısında necə uyğunlaşa və inkişaf edə biləcəyini başa düşmək onların sabitlik və sülh agentləri kimi davamlı rolunu təmin etmək üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.

Əsas mətn

Nəqliyyat dəhlizləri birdən çox şəhər və ya regionun, yaxud da ölkələrin hüdudlarını keçən bir və ya bir neçə nəqliyyat növü ilə müəyyən edilən xətti sahələr kimi qeyd edilir[1]. Nəqliyyat dəhlizlərinin məqsədi insanların və malların müxtəlif regionlar və ölkələr arasında hərəkətini asanlaşdırmaqdır. Nəqliyyat dəhlizləri daşımada funksional rolundan əlavə, həm də təhlükəsizliyin və sülhün təşviqi vasitəsi kimi xidmət edə bilər. Müxtəlif regionları və ölkələri birləşdirərək nəqliyyat dəhlizləri daha geniş regional inteqrasiya və əməkdaşlığa təkan verə bilər ki, bu da siyasi sabitliyin və təhlükəsizliyin yaxşılaşdırılmasına töhfə verə bilər.

Nəqliyyat dəhlizləri regional inteqrasiya və əməkdaşlığın təşviqində mühüm rol oynaya bilər[2]. Müxtəlif regionları və ölkələri birləşdirən nəqliyyat dəhlizləri bu regionlar arasında iqtisadi, sosial və siyasi əlaqələrin yaxşılaşdırılmasına töhfə verə biləcək mal, xidmət və ideya mübadiləsini asanlaşdıra bilər. Bu artan əlaqə müxtəlif regionlar arasında gərginliyin və münaqişələrin azaldılmasına kömək edə, həmçinin daha çox anlaşma və əməkdaşlığı təşviq edə bilər.

Nəqliyyat dəhlizləri həm də iqtisadi inkişafı və sabitliyi gücləndirmək potensialına malikdir[3]. Nəqliyyat infrastrukturunu və əlaqəni təkmilləşdirməklə nəqliyyat dəhlizləri ticarət və investisiyaları asanlaşdıra bilər ki, bu da iqtisadi artımın və sabitliyin yaxşılaşdırılmasına töhfə verə bilər. Bu artan iqtisadi fəallıq həm də sosial və siyasi sabitliyin yaxşılaşmasına, həmçinin məşğulluq və gəlir əldə etmək imkanlarının artmasına kömək edə bilər. Bununla yanaşı qeyd etmək vacibdir ki, iqtisadi inkişaf və sabitlik üçün təkcə nəqliyyat dəhlizlərinin yaradılması yetərli deyil və bu proses digər dəstəkləyici siyasət və təşəbbüslərlə də müşayiət olunmalıdır[4]^,[5],[6],[7].

Münaqişələrin həllində və qarşısının alınmasında nəqliyyat dəhlizlərindən istifadə

Nəqliyyat dəhlizləri humanitar yardımın və münaqişə zonalarına yardımın asanlaşdırılmasında mühüm vasitə olduğunu sübut etmişdir. Humanitar dəhlizlər və ya təhlükəsiz keçidlər silahlı münaqişə tərəfləri arasında müəyyən müddət ərzində təhlükəsiz keçidə imkan verən və ehtiyacı olanlara əsas humanitar yardımın çatdırılmasına şərait yaradan razılaşmalardır[8]. Bundan əlavə, humanitar vizalar humanitar dəhlizlər kimi müxtəlif tamamlayıcı yol proqramları vasitəsilə qəbulu asanlaşdırmaq üçün bir vasitə kimi istifadə edilə bilər[9]. Münaqişə zonalarında təhlükəsizliyin və sülhün təşviqinə töhfə vermək, münaqişədən təsirlənmiş əhaliyə həyati əhəmiyyətli dəstək göstərmək məqsədilə həyata keçirilən humanitar yardımın çatdırılmasının asanlaşdırılması üçün nəqliyyat dəhlizləri mühüm rol oynayır. Dünyada bununla bağlı kifayət qədər nümunələr mövcuddur.

Nəqliyyat dəhlizləri həm də münaqişələrin həlli və qarşısının alınmasında diplomatiya və dialoqun təşviqi üçün bir vasitə kimi istifadə edilə bilər[10]. Avropa İttifaqının Ümumi Təhlükəsizlik və Müdafiə Siyasəti (CSDP) nəqliyyat şəbəkələrini enerji infrastruktur və kommunal xidmətlərlə yanaşı beynəlxalq təhlükəsizliyi və sülhü təşviq edən əməliyyat aləti olaraq qiymətləndirir[11]. Diplomatiya və dialoq risk altında olan əhalinin vahid platformada birləşdirilməsilə və münaqişədən təsirlənmiş ərazilərdə sosial strukturların yenidən qurulması üçün nəqliyyat dəhlizlərindən istifadə etməklə daha da inkişaf etdirilə bilər[12]. Yəməndə mülki şəxslərin və humanitar yardımların təhlükəsiz keçidinə icazə verən məhdud razılaşma nümunəsində göründüyü kimi, münaqişə tərəfləri arasında dialoqu təmin etmək üçün humanitar dəhlizlər və ya təhlükəsiz keçidlərdən də istifadə edilə bilər[13]. Nəqliyyat dəhlizləri vasitəsilə diplomatiya və dialoqu təşviq etməklə münaqişələri sülh yolu ilə həll etmək, regionun ümumi təhlükəsizliyinə və sülhə töhfə vermək olar.

Münaqişə zonalarında nəqliyyat dəhlizlərinin uğurla həyata keçirilməsi nümunələri onların təhlükəsizlik və sülh vasitəsi kimi potensialını nümayiş etdirir. Məsələn, BMT assambelaysında Argentina nümayəndəsi artıq bir neçə on ildir ki, Cənubi Amerikada nüvə silahından azad zonanın yaradılmasını vurğulayır, həmçinin bu zonada kommunikasiya dəhlizinin inkişafını fəal şəkildə müdafiə edir[14]. Bu ideya digər dövlətlər tərəfindən də dəstəklənir. BMT həmçinin humanitar yardımın münaqişə zonalarına yönəldilməsində əlaqələndirici rol oynadığı üçün nəqliyyat dəhlizlərinin inkişafına, bu dəhlizlər vasitəsilə zəruri yardımın çatdırılmasına dəstək verir[15]. Bundan əlavə, mövcud alətlərdən daha səmərəli istifadə edilməsi və yenilərinin işlənib hazırlanması sülh və təhlükəsizliyin təşviqinə töhfə verməklə insanlar üçün bərabər şərait yaratmağa xidmət edə bilər[16]. Münaqişədən zərər çəkmiş ərazilərin yenidən qurulması uzunmüddətli sülh və sabitliyə töhfə olaraq da qiymətləndirilə bilər[17]. Münaqişələrin həlli və qarşısının alınmasında nəqliyyat dəhlizlərindən istifadə etməklə, münaqişənin təsirinə məruz qalmış regionlarda təhlükəsizliyin və sülhün təşviq edilməsi istiqamətində mühüm irəliləyiş əldə oluna bilər.

Təhlükəsizlik və sülh üçün nəqliyyat dəhlizlərindən istifadənin çətinlikləri və məhdudiyyətləri

Nəqliyyat dəhlizləri təhlükəsizliyin və sülhün təşviqi üçün faydalı alət potensialına malik olsa da, onların effektivliyini məhdudlaşdıra bilən bir sıra siyasi və coğrafi maneələr mövcuddur[18]. Nəqliyyat dəhlizləri tez-tez sərhədləri keçir və hər birinin öz siyasi gündəliyi və maraqları olan bir çox ölkəni əhatə edir. Bu, irəliləyişə mane olan münaqişələrə və fikir ayrılıqlarına səbəb ola bilər.

Bundan əlavə, çətin ərazi və ya təbii fəlakətlər kimi coğrafi problemlər nəqliyyat dəhlizlərini poza bilər, təhlükəsizlik və sülhü təşviq etmək səylərini daha da çətinləşdirə bilər[19]. Bu maneələrin aradan qaldırılması bütün iştirakçı tərəflər arasında yüksək səviyyədə əməkdaşlıq və koordinasiya tələb edir ki, buna nail olmaq çətin ola bilər.

İqtisadi və maliyyə məhdudiyyətləri həmçinin təhlükəsizlik və sülh vasitəsi kimi nəqliyyat dəhlizlərinin effektivliyini məhdudlaşdıra bilər[20]. Nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı və saxlanması çox vaxt baha başa gəlir və xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə maliyyələşmə çətin ola bilər. Bundan əlavə, nəqliyyat dəhlizlərinin iqtisadi səmərələri bütün iştirakçı tərəflər arasında bərabər paylanmaya bilər ki, bu da gələcək münaqişələrə və çətinliklərə gətirib çıxarır. Nəqliyyat dəhlizlərinin təhlükəsizlik və sülh vasitəsi kimi potensialını tam reallaşdırmaq üçün bu iqtisadi və maliyyə məhdudiyyətlərini aradan qaldırmaq və bütün iştirakçı tərəflərin onların inkişafından faydalanmasını təmin etmək vacibdir.

Bütün əlaqəli tərəflər arasında əməkdaşlıq və koordinasiyaya ehtiyac təhlükəsizlik və sülh vasitəsi kimi nəqliyyat dəhlizlərinin uğuru üçün çox vacibdir[21]. Buraya təkcə hökumətlər və nəqliyyat şirkətləri deyil, həm də yerli icmalar və digər maraqlı tərəflər daxildir. Problemlərin həlli və nəqliyyat dəhlizlərinin faydalarının ədalətli şəkildə bölüşdürülməsini təmin etmək üçün effektiv kommunikasiya və əməkdaşlıq vacibdir. Bundan əlavə, planlaşdırma və koordinasiya vasitələrinin istifadəsi bütün maraqlı tərəflərin eyni məqsədlər doğrultusunda irəliləməsini təmin etməyə kömək edə bilər[22]. Əməkdaşlığa və koordinasiyaya üstünlük verməklə nəqliyyat dəhlizləri bütün dünyada, regionlarda təhlükəsizliyin və sülhün təşviqi üçün güclü alətə çevrilə bilər.

Nəqliyyat dəhlizlərindən olan Zəngəzur dəhlizi: təhlükəsizlik və sülh vasitəsi kimi

Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanı hazırda ölkənin qalan hissəsindən Ermənistan ərazisi ilə ayrılmış Naxçıvan anklavı ilə birləşdirməsi üçün təklif olunan nəqliyyat marşrutudur.

Zəngəzur dəhlizi Qarabağ münaqişəsinə son qoyduqdan sona bağlanan 10 noyabr razılaşmasının əsas mövzularından biri olub[23]. Azərbaycan sülhün şərti kimi dəhlizin yaradılmasında israr edir, Ermənistan isə Azərbaycana öz ərazisinə həddən artıq nəzarət imkanı verəcəyini bəhanə edərək müqavimət göstərməyə çalışır[24].

Zəngəzur dəhlizi potensial olaraq regionda təhlükəsizlik və sülh vasitəsi ola bilər, lakin o, həm Ermənistanın, həm də Azərbaycanın suverenliyinə və təhlükəsizlik maraqlarına hörmət edilən şəkildə həyata keçirilməklə mümkün olmalıdır.

Zəngəzur dəhlizinin təhlükəsizliyi və sülhü təşviq edə biləcəyi bəzi yollar bunlardır:

Münaqişə riskini azaldır: Azərbaycanın Naxçıvanla birbaşa quru əlaqəsini təmin etməklə, Zəngəzur dəhlizi Ermənistan və Azərbaycan arasında münaqişə riskini azalda bilər. Azərbaycan əhalisi Azərbaycan əraziləri arasında rahat gediş-gəliş imkanı əldə edir, bu əməkdaşlığın mühüm bir hissəsində isə Ermənistan Azərbaycana aid kommunikasiya xətlərinə qoşulur. Beləliklə, münbit əməkdaşlıq imkanı yaranır.

İqtisadi əməkdaşlığı yaxşılaşdırır: Zəngəzur dəhlizi Ermənistan və Azərbaycan arasında iqtisadi əməkdaşlığı da yaxşılaşdıra bilər. İki ölkə arasında malların və insanların hərəkətini asanlaşdırmaqla dəhliz ticarət və investisiyaları artıra bilər. Bu, daha firavan və sabit regionun yaradılmasına kömək edə bilər.

Güvən və etimad yaradır: Zəngəzur dəhlizi Ermənistan və Azərbaycan arasında inam və etimadın yaradılmasına da kömək edə bilər. Dəhlizi idarə etmək və fəaliyyətinə nəzarət etmək üçün birlikdə çalışmaqla iki ölkə əməkdaşlıq etməyi və bir-birinə güvənməyi öyrənə bilər. Bu, iki ölkə arasında daha dinc və sabit münasibətlərə gətirib çıxara bilər.

Təbii ki, Zəngəzur dəhlizindən təhlükəsizlik və sülh vasitəsi kimi istifadənin də bəzi çətinlikləri var. Çətinliklərdən biri dəhlizin Ermənistandakı ictimai-siyasi fikirdəki radikalizm və Sünik(Zəngəzur) bölgəsində yaşayan əhalinin liberal baxışlarında müəyyən tərəddüdlərin olması və s. göstərmək olar. Ermənistanı əmin etmək lazımdır ki, dəhliz Sünikdəki (Zəngəzurdakı) əhalinin təhlükəsizliyinə və ya maraqlarına təhdid üçün istifadə edilməyəcək.

Hətta bu haqda ölkə rəhbəri rəsmi formada açıqlama verərək bildirib ki, “Zəngəzura da, əlbəttə ki, qayıdacağıq, amma sülh yolu ilə. Mən demişəm, məni bəziləri ittiham etməyə çalışırlar, mən dedim ki, biz oraya tanklarla yox, minik maşınları ilə qayıdacağıq[25]“.

Digər bir problem ondan ibarətdir ki, Zəngəzur dəhlizi həm Ermənistan, həm də Azərbaycan üçün ədalətli qaydada idarə olunmalı və işlədilməlidir. Hər iki ölkə dəhlizin necə idarə olunması və dəhlizin faydalarının necə bölüşdürülməsi ilə bağlı söz sahibi olmalıdır.

Bütövlükdə, Zəngəzur dəhlizi regionda təhlükəsizlik və sülh aləti olmaq potensialına malikdir, lakin o, bölgədə suverenlik və təhlükəsizlik maraqlarına hörmətlə yanaşıldığı halda həyata keçirilə bilər.

Zəngəzur dəhlizinin təhlükəsizlik və sülh vasitəsi kimi istifadə olunmasını təmin etmək üçün atılacaq bəzi konkret addımlar bunlardır: Ermənistan və Azərbaycan dəhlizin idarə olunması və istismarına nəzarət etmək üçün birgə komissiya yarada bilər. Bu komissiya hər ölkədən bərabər sayda nümayəndədən ibarət olmalıdır.

Birgə komissiya dəhlizdən istifadəni tənzimləyən qaydalar toplusu hazırlamalıdır. Bu qaydalar hər iki ölkənin təhlükəsizliyini və dəhlizdən ədalətli istifadəni təmin etmək üçün hazırlanmalıdır.

Birgə komissiya iki ölkə arasında dəhlizdən istifadə ilə bağlı yarana biləcək fikir ayrılıqlarını həll etmək üçün mübahisələrin həlli mexanizmi yaratmalıdır.

Ermənistan və Azərbaycan dəhlizdən yalnız dinc məqsədlər üçün istifadə etmək öhdəliyi götürməlidirlər. Bu o deməkdir ki, onlar dəhlizdən silah və ya qoşun daşımaq, bir-birinə qarşı hərbi əməliyyatlar təşkil etmək və ya dəstək vermək üçün istifadə etməməlidirlər.

Ermənistan və Azərbaycan bu addımları atmaqla Zəngəzur dəhlizinin regionda təhlükəsizlik və sülh vasitəsi kimi istifadə olunmasını təmin edə bilər.

Nəticə:

Qlobal münasibətlərin labirintində nəqliyyat dəhlizləri xalqları birləşdirən, təkcə iqtisadi artımı deyil, həm də təhlükəsizliyi və sülhü gücləndirən alətlər kimi meydana çıxır. Təhlükəsizliyin və sülhün əvəzsiz alətləri kimi nəqliyyat dəhlizlərinin tədqiqini yekunlaşdırdıqca aydın olur ki, onların əhəmiyyəti sadəcə olaraq malların və insanların hərəkəti deyil, daha üstün mənalara malikdir.

Tədqiqatımızda biz dəhlizlərinin regional sabitliyi gücləndirdiyinin mürəkkəb yollarını aşkar etdik. Onlar anlaşma körpüsü rolunu oynayır, müxtəlif mədəniyyətlərin bir-birinə qarışmasına şərait yaradır, xalqlar arasında ortaq tale hissini aşılayır. Ticarəti asanlaşdırmaq və dialoqu təşviq etməklə bu dəhlizlər həm fiziki, həm də metaforik maneələri aradan qaldırır, xalqlar arasında qarşılıqlı etimadı və hörməti artırır. Onların yaratdığı iqtisadi qarşılıqlı asılılıq, qarşıdurma üzərində əməkdaşlığın böyük dəyərini vurğulayaraq münaqişədən çəkindirici rol oynayır.

Bundan əlavə, nəqliyyat dəhlizləri münaqişələrin qarşısının alınması və həllində mühüm rol oynayır. Diplomatik dialoq üçün yollar təqdim etməklə və iqtisadi qarşılıqlı asılılığı təşviq etməklə, onlar hərbi əməliyyatlara meyli azaldırlar. Bu dəhlizlərlə birləşən xalqlar ümumi rifahın sülhlə sıx bağlı olduğunu anlayaraq ümumi dil tapırlar. Bu marşrutların təmin edilməsində birgə səylər vasitəsilə millətlər ittifaqlar qurur, regional təhlükəsizlik arxitekturasını gücləndirir və bu həyati xətlərin pozulmalara davamlı olmasını təmin edir.

Gələcəyi düşünərkən qarşıda duran problemləri dərk etmək vacibdir. Geosiyasi gərginliklər, iqlim dəyişikliyi və texnoloji irəliləyişlər nəqliyyat dəhlizlərinin mənzərəsini yenidən formalaşdırmaqda davam edir. Bununla belə, məhz bu problemlərin həllində innovasiya və əməkdaşlıq imkanları yaranır. Dayanıqlı infrastruktura sərmayə qoymaqla, rəqəmsal texnologiyaların potensialından istifadə etməklə və beynəlxalq tərəfdaşlığı inkişaf etdirməklə dövlətlər nəqliyyat dəhlizlərinin davamlılığını gücləndirə, onların təhlükəsizlik və sülhün mühərriki kimi davamlı rolunu təmin edə bilər.

Nəticə etibarilə, nəqliyyat dəhlizlərinin tədqiqi irəliyə doğru gedən yolu işıqlandırır – əməkdaşlıq, anlaşma və ortaq rifahla qeyd olunan yol açır. Keçmişdən alınan dərsləri mənimsəməklə və gələcək çağırışlara innovativ həllər tətbiq etməklə, dövlətlər bu dəhlizləri sabitlik qalalarına çevirə bilər, burada malların və ideyaların axını yalnız xoşməramlılıq və əməkdaşlıq axını ilə üst-üstə düşür. Bu baxışda nəqliyyat dəhlizləri sadəcə kanal olmaqdan çıxır; onlar ümid simvoluna çevrilərək, bir-biri ilə əlaqəli dünyada sülh və təhlükəsizliyin sadəcə arzular deyil, bağlantının davamlı gücü ilə asanlaşdırılan, əldə edilə bilən reallıqlar olduğunu xatırladır.

Zəngəzur dəhlizi bu prizmalardan qiymətləndirilir və region üçün aydın bir gələcəyin, unikal bir şansın olduğuna işarə verir.

Summary

Transport corridors can be used as a means of security and peace by improving connectivity, increasing stability, and promoting economic integration. Transport corridors can also generate wider economic benefits by creating impacts on a variety of potential development outcomes such as economic growth, poverty, jobs, equity, environmental quality management and economic sustainability.

The article reviewed and analyzed the views on transport corridors and their wider economic, political and social benefits.

The obtained results show that transport corridors can become an instrument of spatially balanced and more sustainable economic development.

At the same time, the positive and uncertain relations and potential resources related to the Zangezur corridor, which emerged in the new paradigm of relations, were reviewed.

Keywords: Corridors, security, Zangezur corridor, communications

İstinadlar: