Azərbaycanın xarici siyasətində təhlükəsizlik amilinin təməl prinsiplərinin önə çıxmasının səbəbləri bir çox faktorlarla əlaqələndirilir. Bu Azərbaycanın müstəqillik əldə etdiyi dövrdən başlayaraq günümüzə qədər olan dövrü əhatə edir.
Azərbaycanın coğrafi mövqeyi, onun xarici siyasətində təhlükəsizlik məsələlərinin ön planda olmasına səbəb olan əsas amillərdən biridir. Cənubi Qafqaz regionunda yerləşən Azərbaycan, Rusiya, İran, Ermənistan və Türkiyə ilə qonşudur. Bu, ölkənin regional təhlükəsizlikdə mühüm bir rol oynamasına gətirib çıxarır. Həmçinin, Xəzər dənizi ilə qonşuluq, enerji resurslarının daşınması və nəqliyyat dəhlizləri baxımından ölkənin strateji əhəmiyyətini artırır.
Azərbaycan zəngin neft və qaz yataqlarına malikdir. Bu resurslar, ölkənin iqtisadiyyatının əsas dayağıdır və dünya bazarlarına çıxarılması mühüm bir əhəmiyyət kəsb edir. Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Bakı-Tbilisi-Ərzurum kimi boru kəmərləri, enerji resurslarının təhlükəsiz daşınması üçün çox vacibdir. Bu boru kəmərlərinin təhlükəsizliyi, Azərbaycanın xarici siyasətində mühüm bir yer tutur.
Qarabağ münaqişəsi, Azərbaycanın təhlükəsizlik amilinin önə çıxmasının əsas səbəblərindən biridir. Bu münaqişə, ölkənin xarici siyasətində hərbi-strateji amillərin vacibliyini artırmışdır. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü və sərhədlərinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün müxtəlif beynəlxalq təşkilatlar və dövlətlərlə əməkdaşlıq etmək məcburiyyətində qalması, xarici siyasətinin təhlükəsizlik aspektini daha da gücləndirir.
Azərbaycanın Avropa Birliyi, NATO, MDB və digər beynəlxalq təşkilatlar ilə əməkdaşlığı, ölkənin təhlükəsizlik məsələlərinin ön plana çıxmasına səbəb olur. Bu əməkdaşlıqlar, Azərbaycanın regional və qlobal təhlükəsizlikdə mühüm rol oynamasına imkan yaradır. Məsələn, Azərbaycan müxtəlif beynəlxalq sülhməramlı missiyalarda iştirak etməklə, qlobal təhlükəsizlikdə öz töhfəsini verir.
Təhlükəsizlik amilinin ön plana çıxmasının digər bir səbəbi, ölkənin iqtisadi və siyasi sabitliyinin qorunmasıdır. Xarici sərmayələrin cəlb edilməsi və iqtisadi inkişafın davamlılığı üçün daxili və xarici təhlükəsizlik mühüm rol oynayır. Azərbaycanda siyasi sabitlik və iqtisadi artım, xarici siyasətində təhlükəsizlik məsələlərinin əsas yer tutmasına səbəb olur.
Azərbaycanın Cənubi Qafqaz regionunda əhəmiyyəti, onun xarici siyasətində təhlükəsizlik amilinin ön plana çıxmasının səbəblərindən biridir. Regionda mövcud olan münaqişələr, terrorizm və digər təhlükələr, Azərbaycanın təhlükəsizlik strategiyalarını formalaşdırır və xarici siyasətində bu amili nəzərə alaraq addımlar atmasına səbəb olur.
Azərbaycanın xarici siyasətində təhlükəsizlik amilinin ön plana çıxmasının əsas səbəbləri müxtəlif və çoxşaxəlidir. Coğrafi mövqe, enerji resurslarının təhlükəsizliyi, regional münaqişələr və beynəlxalq əməkdaşlıq kimi amillər, Azərbaycanın xarici siyasətində təhlükəsizlik məsələlərinin niyə bu qədər vacib olduğunu aydın şəkildə izah edir.
Heydərova Azadə
Azərbaycan Universiteti